Procedura odwrócona przewidziana została już na gruncie uchylonej ustawy p.z.p. Tak jak i obecnie dotyczyła wyłącznie przetargu nieograniczonego. Jak już wskazano w poprzednim artykule, przetarg nieograniczony to tryb postępowania przewidziany jedynie dla postępowań powyżej progów unijnych – nie znajduje on zastosowania w postępowaniach poniżej progów unijnych, gdzie zamawiający mogą zastosować 3 warianty trybu podstawowego.
W konsekwencji procedura odwrócona znajduje zastosowanie jedynie w przetargu nieograniczonym, który jest właściwym trybem dla postępowań powyżej progów unijnych. Nie możemy skorzystać z komentowanej procedury w żadnym z wariantów trybu podstawowego.
Stosownie do art. 139 ust. 1 p.z.p.
Zamawiający może najpierw dokonać badania i oceny ofert, a następnie dokonać kwalifikacji podmiotowej wykonawcy, którego oferta została najwyżej oceniona, w zakresie braku podstaw wykluczenia oraz spełniania warunków udziału w postępowaniu, o ile taka możliwość została przewidziana w SWZ lub w ogłoszeniu o zamówieniu.
Zastosowanie względem wykonawców procedury odwróconej jest możliwe jedynie w przypadku, gdy możliwość taką przewidziano w SWZ lub w ogłoszeniu o zamówieniu. Przy czym doktryna wskazuje, że jeżeli w ogłoszeniu lub SWZ zostanie zawarte zastosowanie procedury odwróconej, to stanowi to już wówczas obowiązek zamawiającego. Możliwość zastosowania procedury odwróconej istnieje jedynie na etapie przygotowania dokumentacji postępowania, jeżeli w dokumentach zamówienia została ona przewidziana, to wówczas powinna zostać zastosowana.
Jednak jakie praktyczne znaczenie ma procedura odwrócona względem wykonawców?
Procedura odwrócona, od procedury podstawowej („nieodwróconej”), różni się podejściem do kwestii wstępnego oświadczenia o braku podstaw do wykluczenia z postępowania oraz spełnienia warunków udziału w postępowaniu, składanym w przetargu nieograniczonym w formie JEDZ.
W procedurze podstawowej („nieodwróconej”), zamawiający bada JEDZ złożony przez wszystkich wykonawców, tj. jeżeli JEDZ któregokolwiek z wykonawców zawiera jakiekolwiek niejasności, lub braki, zamawiający jest zobowiązany do żądania złożenia przez wykonawców odpowiednich wyjaśnień lub uzupełnień od każdego z wykonawców, którego uchybienia takie dotyczą.
Natomiast w przypadku procedury odwróconej, zamawiający bada jedynie JEDZ złożony przez wykonawcę, którego oferta została najwyżej oceniona. Oznacza to, iż w sytuacji, gdy w przetargu nieograniczonym zastosowana jest procedura odwrócona, a wykonawca został wezwany do wyjaśnień lub uzupełnień w zakresie JEDZ, jest to dla niego pierwszy sygnał, iż jego oferta stanowi poważną kandydaturę do wyboru tej oferty jako najkorzystniejszej (a na tę chwilę stanowi ofertę najwyżej ocenioną).
Co istotne, w przypadku procedury odwróconej w nowym p.z.p., zamawiający nie musi żądać złożenia JEDZa przez wszystkich wykonawców wraz z ofertą. Stosownie do art. 139 ust. 2 p.z.p., zamawiający może żądać złożenia JEDZ wyłącznie przez wykonawcę, którego oferta została najwyżej oceniona.
Jest to bardzo istotne ułatwienie dla wykonawców, ponieważ wypełnianie JEDZ nie stanowi sprawy prostej i jego bezbłędne wypełnienie jest możliwe tak naprawdę w sytuacji, gdy SWZ zawiera prawidłową instrukcję wypełniania JEDZ. W konsekwencji, nowe p.z.p., w przypadku zastosowania procedury odwróconej zawiera novum w postaci możliwości żądania złożenia JEDZ nie wraz z ofertą, lecz w odpowiedzi na wezwanie zamawiającego przez wykonawcę, którego oferta została najwyżej oceniona. Zamawiający z kolei powinni pamiętać, iż procedura odwrócona znajduje zastosowanie wyłącznie do przetargu nieograniczonego, który na gruncie nowej ustawy p.z.p. występuje jedynie w postępowaniach powyżej progów unijnych.
